Dwujęzyczność to często pożądana cecha. Dzieci mają umiejętność szybkiego i łatwiejszego przyswajania nauki języka. Wiąże się to z tym, że dopiero zaczynają się w nich wykształcać umiejętności komunikacyjne. Jak sprawić, by dziecko stało się wielojęzyczne?

Dwujęzyczność – dlaczego warto?

Mówienie w dwóch językach to często przydatna umiejętność. Przydaje się przy okazjach takich jak wyjazdy na zagraniczne wakacje, szukanie pracy czy chęć porozmawiania w ojczystym języku z bliską osobą. Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że nauka dwóch języków przez malucha to ważny aspekt jego wychowania. Barbara Zurer Pearson, autorka popularniej książki Jak wychować dziecko dwujęzyczne, przedstawiła najważniejsze kwestie tego procesu. Przede wszystkim dziecko powinno mieć zapewniony kontakt z językiem, jego nauka nie powinna być przymusem, a rodzice powinni postarać się o wykształcenie do niego w dziecku pozytywnego nastawienia.

Sama dwujęzyczność to szansa dla dzieci na odnalezienie się w różnych środowiskach. Co więcej, mózgi dzieci dwujęzycznych, a dokładniej ich obszary, które są odpowiedzialne za procesy poznawcze, są lepiej wykształcone. Bilingwalne dzieci ćwiczą umysł podczas nauki dwóch języków, dzięki czemu mogą być kreatywniejsze i bardziej elastyczne w przypadku różnych zmian, niż ich rówieśnicy. Trenując swój mózg w ten sposób, łatwiej łączą fakty i lepiej utrzymują różne relacje.

Oczywiście istotne jest również to, że dzieci dwujęzyczne mają większą szansę na pracę w środowisku międzynarodowym, a także ich pewność siebie podczas kontaktu w drugim języku jest na takim samym poziomie, jak w przypadku stosowania tego pierwszego. Wiąże się to z tym, że oba języki są, w teorii, na tym samym poziomie. Dwujęzyczne dziecko posługuje się nimi w równym stopniu i płynnie może przejść z jednego na drugi. Nie zastanawia się wtedy nad tym, jak powinno to zrobić – jakiego czasu użyć, jakiej odmiany – i robi to naturalnie.

Nauka dwóch języków – jak to wygląda?

Przede wszystkim warto nakreślić sytuację, w której znajduje się dziecko. Czy oboje rodziców mówią tylko w jednym języku? A może jest to para międzynarodowa? Znaczenie ma również to, w jakim kraju mieszka rodzina.

Nauka nowego języka

Rodzice są Polakami i mieszkają w Polsce, czyli ich językiem dominującym jest polski. Chcą, aby ich dziecko mówiło w dodatkowym języku. Jak mogą to zrobić? Sposobów jest kilka. Najważniejsze jest to, aby zapewnić maluchowi stały kontakt z językiem. Kilka propozycji to m.in. oglądanie bajek, czytanie historyjek, czy zapisanie do żłobka, przedszkola czy szkoły, która prowadzi zajęcia np. po angielsku. Dzięki temu dziecko będzie przebywało dużą część dnia w środowisku, który porozumienia się w danym języku. Jeśli jeden z rodziców potrafi mówić np. właśnie po angielsku, warto wprowadzić zasadę, że będzie on rozmawiał z malcem tylko w ten sposób. Dzięki temu maluch ma szansę jeszcze bardziej oswoić się z językiem.

Różnojęzyczni rodzice

Rodzice to para międzynarodowa – matka jest Polką, a ojciec Niemcem. Warto, aby każdy z rodziców zwracał się do dziecka w jego ojczystym języku. Użycie danego języka przez rodzica sprawia, że maluch będzie starał komunikować się w ten sam sposób. Jeśli mieszkają oni np. w kraju jednego z rodziców, ważne jest to, aby zapewnić równy dostęp do tego drugiego. Co to oznacza? Maluch, np. który mieszka z rodzicami w Polsce, będzie spędzał więcej czasu, korzystając z polskiego – szkoła, rodzina i znajomi zapewnią mu stałe używanie języka. Z niemieckim będzie miał tylko kontakt poprzez ojca. Ważne jest, aby w miarę możliwości zapewnić dziecku kontakt z rodziną partnera, tak aby mogło się ono porozumiewać również w ich języku. Tak samo w środowisku domowym, warto dawać mu jak najwięcej styczności z językiem niedominującym, aby mógł się z nim osłuchać.

Mieszkanie za granicą

Rodzice są z Polski, a cała rodzina mieszka za granicą. Dziecko, które uczęszcza do szkoły w miejscu zamieszkania, od razu natyka się na nowy język. Może on stać się dominujący – ma wtedy z nim najwięcej kontaktu. Istotne jest to, aby rodzice w domu rozmawiali tylko w języku polskim. Dzięki temu maluch ma szansę stać się w przyszłości osobą dwujęzyczną. Warto jednak pamiętać, że w takich sytuacjach dziecko może niechętnie podchodzić do języka rodziców – będzie próbowało komunikować się z nimi w języku, z którego częściej korzysta. Należy mu na to pozwolić. Dzięki temu nie zniechęci się ono do języka ojczystego.

3 modele dwujęzycznego wychowania

• OPOL – zasada one parent one laguage, czyli w dosłownym tłumaczeniu „jeden rodzic, jeden język”. Na czym to polega? Chodzi w nim o to, aby każdy z rodziców używał tylko jednego języka w kontakcie z malcem. Przykładowo przy parze międzynarodowej jest to o tyle prostsze, że np. ojciec mówi w swoim ojczystym języku, a matka w swoim. W przypadku par jednonarodowych, jeśli któryś z opiekunów czuje się na siłach i mówi płynnie, może również komunikować się z dzieckiem w danym języku.
• T&P – czyli time and place, co oznacza czas i miejsce. Określa się wtedy, gdzie i kiedy będzie mówiło się w danej mowie – może to być w obcym języku lub języku ojczystym. Może to być też powiązane z kontaktem w domu (rozmowa tylko w ojczystym języku, korzystanie z języka obcego na określonych zasadach itp.), ale również z obozami językowymi, szkołą czy wyjazdami zagranicznymi.
• ml@H – za tym dziwnie wyglądającym skrótem kryje się zasada minority language at home – czyli język mniejszości wykorzystywany w domu – może on oznaczać kontakt w języku ojczystym, np. podczas emigracji, lub w języku obcym, gdy dziecko nie ma innego dostępu do kontaktu w tym języku.

Nauka dwóch języków – co jest istotne?

Rodzice przede wszystkim powinni mieć świadomość, że nie można zmuszać dziecka do takiej nauki. Zapewnienie mu możliwości korzystania z dwóch języków to najlepsze co można zrobić. Jeśli dziecko nie będzie czuło się pewnie z językiem i nie będzie miało przyjemności z jego korzystania, szybko się zniechęci. Warto na samym początku ustalić zasady i zabawy, które mogą pomóc w nauce. Rodzice powinni być również konsekwentni i systematyczni. Jeśli umawiają się, że będą rozmawiać z dzieckiem w języku mniejszościowym, powinni się tego trzymać. Gdy zaczną zmieniać zasady, maluch nie będzie czuł się pewnie.