Jak karmić niemowlaka, aby zaspokoić jego podstawowe potrzeby żywieniowe i wspomagać jego prawidłowy rozwój? To pytanie zadaje sobie każdy rodzic, który musi zmierzyć się z opieką nad nowo narodzonym dzieckiem. Z pomocą przychodzą eksperci z Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻDz), którzy w 2014 r. opublikowali dokument pod nazwą „Zasady żywienia zdrowych niemowląt”.

W styczniu 2021 roku nastąpiła jego aktualizacja, co miało na celu dostosowanie wcześniej sformułowanych wytycznych do zmieniających się warunków środowiskowych. Zatem jak wyglądają najnowsze zalecenia polskich ekspertów żywienia niemowląt?

Zdrowe żywienie niemowląt – dlaczego jest tak ważne?

Jakość pożywienia, które podajemy dziecku w pierwszych miesiącach i latach życia ma ogromne znaczenie w kontekście kolejnych etapów jego rozwoju, zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej. Dieta niemowlęcia uboga w najważniejsze składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania małego organizmu zwiększa podatność na choroby cywilizacyjne czy alergie, które mogą bardzo niekorzystnie wpłynąć na komfort życia maluszka.

Żywienie niemowląt i karmienie piersią w jednym miejscu

Na łamach pierwszej publikacji PTGHiŻDz z 2014 roku najlepsi specjaliści w temacie żywienia niemowląt nie wzięli pod uwagę zasad dotyczących karmienia piersią, które jednak ukazały się dwa lata później w osobnym dokumencie. Tegoroczna wersja „Zasad żywienia zdrowych niemowląt” obejmuje już segment karmienia piersią, co jest wielkim udogodnieniem dla rodziców.

Nowe standardy żywienia niemowląt – karmienie piersią

Specjaliści zalecają, aby niemowlę było karmione tylko i wyłącznie piersią przynajmniej do 6. m.ż, co nie oznacza, że skrócenie tego okresu niekorzystnie wpłynie na rozwój maluszka. Z dokumentu można wyczytać, że częściowe karmienie piersią również ma pierwszorzędne znaczenie, podobnie jak dostarczanie dziecku naturalnego pokarmu przez kilka pierwszych tygodni jego życia. Dlaczego? Naturalne mleko zawiera wszystkie niezbędne substancje odżywcze, a także przeciwciała, które stymulują odpowiedni rozwój układu immunologicznego u malucha.

Jak często karmić piersią?

Im starsze dziecko, tym niższe jest jego zapotrzebowanie na pokarm kobiecy. Przyjmuje się, że niemowlęta do 6. miesiąca należy karmić od 8 do 12 razy na dobę, w drugim półroczu ta liczba zmniejsza się do 6-8 razy w ciągu doby, natomiast po ukończeniu 1. roku życia wystarczy 3-6 razy w ciągu dnia.

Kiedy odstawić niemowlaka od piersi?

Tutaj nie obowiązuje żadna górna granica. Według ekspertów, karmienie piersią powinno być kontynuowane aż do momentu, kiedy matka wraz z dzieckiem uznają, że czas stopniowo przechodzić na konwencjonalny pokarm. Każde dziecko przejawia inne potrzeby, dlatego zdarza się, że kobiety karmią piersią nawet do 3-4 r.ż. Należy jednak pamiętać o etapowym wprowadzaniu do diety rocznego dziecka produktów uzupełniających oraz zaprzestaniu podawania pokarmu w nocy, które osadzając się na zębach może przyczyniać się do powstawania próchnicy u dziecka.

Karmienie piersią w czasie pandemii

Stanowisko PTGHiŻDz odnośnie karmienia piersią przez kobiety chorujące na COVID-19 lub z jego podejrzeniem jest jasne. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zakażona podawała dziecku swoje mleko, o ile jej stan zdrowia na to pozwala. Zostało bowiem udowodnione, że matczyny pokarm to źródło przeciwciał IgG charakterystycznych dla SARS-CoV-2, które chronią dziecko przed infekcją.

Dieta niemowląt a mleko modyfikowane

Noworodek, który z różnych przyczyn nie jest karmiony mlekiem matki powinien mieć zapewnione alternatywne, równie zbalansowane źródło wszystkich substancji odżywczych, witamin i minerałów. Rolę zastępczego pokarmu zazwyczaj pełni mleko modyfikowane, które powinno wyróżniać się składem bliźniaczo podobnym do zawartości pokarmu kobiety. Produkty do sztucznego żywienia niemowląt najczęściej bazują na białku z mleka krowiego lub koziego, a także izolatorów białka sojowego. Mleko, które znajdziemy w sklepach jest odpowiednio oznaczone względem wieku dziecka, dzięki czemu łatwiej dobrać odpowiedni produkt do potrzeb malucha.

Nowe standardy żywienia a rozszerzanie diety dziecka

Do diety niemowlęcia należy sukcesywnie wprowadzać pokarm stały i płynny, co powinno nastąpić nie później niż na początku 7. miesiąca. Pierwsze próby włączania nowych produktów do jadłospisu dziecka mogą nastąpić jednak już w trakcie 5. m.ż. Chodzi głównie o pokrycie zapotrzebowania dziecka na podstawowe witaminy i mikroelementy, których pokarm matki nie zapewnia już w dostatecznej ilości oraz przygotowanie malucha do urozmaicenia codziennej diety. Specjaliści jednocześnie podkreślają, że osiągnięcie przez dziecko dojrzałości do przyjmowania dodatkowych pokarmów przed 6. m.ż. nie wiąże się z koniecznością ich wprowadzenia czy rezygnacją z karmienia piersią.

Pokarm uzupełniający – jak karmić dziecko?

Rodzice często mają dylemat dotyczący wielkości porcji przecierów warzywnych, które najczęściej pełnią rolę pierwszego pokarmu uzupełniającego. Tutaj należy zachować zdroworozsądkowe podejście – dziecko powinno zjeść tyle, ile danym momencie potrzebuje. Niemowlęta zazwyczaj jedzą nieco większe lub mniejsze porcje w stosunku do tych uznawanych za optymalne dla ich wieku. Dzieci, u których dieta wciąż bazuje na naturalnym pokarmie zazwyczaj jedzą mniej, ale częściej, czym nie należy się martwić.

W trakcie poszerzania diety niemowląt, jeden posiłek mleczny na miesiąc z czasem powinien być zastępowany przez pokarm uzupełniający. Co ważne, jeśli maluszek karmiony jest mlekiem modyfikowanym to tuż przed ukończeniem 12 m.ż. dziecku powinniśmy podawać 4-5 posiłków oraz do 2 zdrowych przekąsek dzienne, w zależności od apetytu. Jeśli dziecko natomiast jest karmione piersią, można to robić częściej, a przeciery czy kaszki podawać w ramach dodatkowego posiłku.

Nowe produkty w diecie niemowlaka

Nowe zalecenia dot. żywienia niemowląt mówią również o stopniowym wprowadzaniu nowych produktów i smaków do diety malucha w małych porcjach. Na „pierwszy ogień” powinny pójść m.in. kaszki ryżowe, warzywa i owoce (np. brokuły, jabłka, banany). Kolejność produktów, z którymi dziecko ma po raz pierwszy styczność nie ma większego znaczenia. Znacznie bardziej istotne jest to, aby niemowlę przed ukończeniem 1. r.ż. spożywało maksymalnie do 2-3 mlecznych posiłków dziennie.

Co ciekawe, jedzenie można podawać dziecku łyżeczką lub z pomocą metody BLW (baby led weaning), o ile dziecko nauczyło się już siedzieć. BLW to nic innego jak zezwolenie dziecku na samodzielne sięganie po jedzenie i wybór preferowanych przez niego produktów.

Jak należy wprowadzać pokarmy o różnej konsystencji?

Proces rozwoju umiejętności gryzienia i żucia u dziecka trwa aż do ukończenia 2. r.ż., jednak to w okresie między 6. a 10. miesiącem życia przybiera na intensywności. To właśnie wtedy warto wprowadzać do jadłospisu malucha pokarmy stałe, których zjedzenie może początkowo sprawiać mu wiele kłopotów, dlatego warto dać mu czas na oswojenie.

Około 8. m.ż. niemowlaka można też zacząć karmić go tzw. finger food, czyli produktami, które jest w stanie samodzielnie wziąć do rączki. Może to być gotowany na parze kurczak, dorsz, marchewka czy podgotowana gruszka, w formie małych kawałków lub papki. Przyjmuje się również, że roczny maluch może już spożywać dania o różnej konsystencji bez żadnych ograniczeń.